Anadolu Merkezli Dünya Tarihi-Baktriya Margiana Arkeolojik yapılanması

Baktriya Margiana Arkeolojik yapılanması

M.Ö. 2300 yıllarında, Orta Asya’da önemli bir medeniyet kurulmuştur. Şimdiki Türkmenistan ve Özbekistan sınırları içindeki bu medeniyete Baktriya Margiana Arkeolojik yapılanması diyoruz. Bu medeniyet, Anadolu, Mezopotamya, Mısır, İndus ve Çin gibi bilinen en eski yerleşik düzene geçişlerden biridir. Kral Yama ile beraber hareket eden Hint-Avrupa dili konuşan Ariler (Aryanlar) tarafından kurulmuş olması en büyük olasılıktır.

Baktriya Margiana Arkeolojik yapılanmasında yaşayan toplum, vadilerde, kerpiçten binalar ve kaleler inşa etmişti. Koyun ve sığır besliyor ve sulamanın mümkün olduğu yerlerde buğday ve arpa yetiştiriyorlardı. Bronz baltaları, ince seramikleri, mermerleri, altın mücevherleri ve yarı kıymetli taşları vardı. Seçilmişlerin mezarlarına lüks eşyalar bırakıyorlardı. Buluntular sayı veya yazı sistemleri olduğunu göstermektedir. Yazıyorlardı veya en azından tam bir yazı öncesini yaşıyorlardı.

Ufak taşlara kazıyarak yaptıkları ve kırmızıya boyanmış harflerinden dört veya beş âdeti bulunmuştur. Bunlar, o tarihler de kullanılan hiç bir yazıya benzememektedir. Bunlar resimsel değil, daha fazla soyut harflerdir.

En eski medeniyetlerden biri olan bu yerleşim, on ikiden fazla kentte sahipti. Annau’dan (Türkmenistan) başlayıp, Kara Kum çölünü aşıp, Özbekistan’a kadar uzanan beş yüz kilometre uzunluğunda ve yetmiş beş kilometre genişliğinde bir alanı kapsıyordu. Kervanların geçtiği antik ipek yolu, bölgenin içinden geçmekteydi. Bu medeniyet, ipek yolu üzerinde kervanların dinleneceği tesisleri yapmış ve ticareti yolunu desteklemiştir.

Yapılara bakıldığında, bunların, sanki bir tek mimarın elinden çıkmış gibi, yeknesak bir mimari gösterdiği görülür. Apartman kompleksine benzeyen çok büyük binalar yapılmıştır. Bu kompleksler bir futbol sahası büyüklüğünde ve pek çok odaya sahiptirler. Kompleksin etrafını çeviren kerpiçten duvarlar 2,5 metre genişliğindedir.

Annau’da bulunan ve idari bir yapıya ait olduğu sanılan bir odada, parlatılmış siyah kehribar taşı üzerinde halı motifleri bulunmuştur. Arkeologlar bunun, ticari yüklerin muhtevasını ve sahibini belirtmek için kullanılan mühürler olduğunu sanmaktadırlar. Sahada ayrıca, ticari yükleri damgalamakta kullanılan pek çok kil topak da bulunmuştur.

Baktriya-Margiana arkeolojik yapılanmasında bulunan mühür ve muska üzerindeki şekillerin, hala, İran, Anadolu, Afganistan ve Orta Asya halılarında motif olarak kullanılmakta olması enteresandır. Bu medeniyeti kuran ve orada 500 yıldan fazla yaşamış olan insanların kim olduklarını, nereden geldiklerini ve sonra nereye gittiklerini, şimdilik bilmiyoruz.