Anadolu Merkezli Dünya Tarihi-Hiyeroglif

Hiyeroglif

Mısır Hiyeroglifi

Mısır, birincisinden türeyen üç yazı kullanmıştır. İlki hiyerogliftir. Hiyerogliften hiyeratik yazı ve ondan da demotik harfler denilen yazı türemiştir. Yunanca da kutsal gravür anlamına gelen hiyeroglif en eski Mısır yazısıdır. Hiyeroglifher işaret, bir kavramı hatta kısa bir cümleyi temsil eder. İlkyazılar dinsel nitelik taşıyordu. Bu dinsel yazılar, piramitlerin ve yeraltındaki mezarların iç duvarlarına, sandukaların çeperlerine, kazılmış büyülü metinlerdi.

Yine en eski devirlerden başlayarak, Mısır Hiyoroglifi Tanrılara adanmış günlerde

(bayramlarda) oynanan oyun metinleri ve Tanrılara söylenen ilahiler ortaya çıkmaya başlamıştır. Hiyeroglif zamanla yavaş, yavaş değişmiş ve başlangıçtaki işaretlerin yanında, yalın, daha kullanışlı, daha işlek başka harfler ilave edilmiştir. Bu Yunanlıların hiyeratik dedikleri işlek bir yazıdır.

Mısır Hiyeratik

Bundan 28 asır önce bu yazı da değişerek, yine Yunanlıların demotik harfler dedikleri yazıya dönüştü.

Hiyeroglifte 700 kadar işaret vardı. Daha ilk hanedanlar zamanında, bu yazı değişmeye başlamıştı. Hiyeroglifler hecesel anlamlar kazanmaya başlamışlardı. Bunlardan 24 tanesi sesiz harfleri belirtmeye başlamıştı. Bunlara 70 civarında başka harf eklendi. Ortaya, Çivi yazısı kadar karmaşık, hiyeratik yazı çıkmıştı. Yazı taş, tahta, parşömen, tuval ve en çok olarak ta papirüs üzerine yazılıyordu.

Sözü edilen bu yazı türleri ile yazılmış dini yazılar olduğunu biliyoruz. Ayrıca ölenlerin biyografisi de yazılıyordu. Bu biyografilerin incelenmesi, Mısır tarihinin pek çok görüntüsünü gözümüzün önüne sermiştir. III. hanedan döneminde, oldukça kaba olan yazılar, zaman ilerledikçe, incelikli ve usta yapıtlar haline gelmişlerdir. Bu biyografilerin bir kısmında kurallar, kanunlar ve yöntemler bile yer almıştır. Örneğin, III. Tutmosis’e hizmet eden Rekmir’in biyografisinde, vezirin görevleri, hakları ve yöntemleri üzerine yazılmış açıklamalar bulunmaktadır. Orta imparatorluk döneminde, Sinuhe Suriye’de bir kabilenin yanında geçirdiği günleri anlatmıştır. Bu eser kabilenin örf ve adetlerini çok ustaca yansıtan bir otobiyografisidir.

Mısır Demotik

Yeni imparatorluk döneminde, nazım ve nesir olarak pek çok eser vardır. Aşk şiirleri, içki şarkıları, masallar, taşlamalar, müneccimlerin mucizelerini anlatan eserler, ordunun olağanüstü seferlerini anlatan eserler, Mısır edebiyatına girmiştir. Konularını halkın geleneklerinden alan eserler de yazılıyordu. Tarihsel olaylara dayanan öyküler de vardı: Hiksoslara karşı mücadele eden Sekenjera’nın öyküsü, II Tutmosis’in yıllıkları, Kadeş savaşı gibi... . Ayrıca Mısır toplumunu ve psikolojisini anlatan Harp Çalanın Türküsü, Yaşamaktan Bıkmış Bir Adamın Ruhuyla Konuşmaları gibi eserler, o günlere, dört bin yıl yaşayan Mısır’a ışık tutmaktadır. Tanrılara yazılmış oyun ve ilahilerden bugüne kalanlar, Orta ve Yeni imparatorluk devrine ait olanlardır. İçlerinde en güzelleri, Amon’a neşide ile bizzat Akhenaton tarafından yazılmış olan Aton’a neşidedir.