Anadolu Merkezli Dünya Tarihi - Ur-Nammu kanunları

Ur-Nammu kanunları

İstanbul Arkeoloji Müzesi koleksiyonunun 3191 nolu Sümer tableti Nippur’da bulunmuştur. Kral Ur-Nammu’nun bu ilk yazılı kanunu Hammurabi Kanunlarından 300 yıl daha eskidir. Ur-Nammu M.Ö. 2050’lerde hüküm sürmüştü.

1889 – 1890 yıllarında çıkarılmış olmasına karşın tabletin farkına varılıp tercüme edilmesi ancak 1952 de mümkün olmuştur. Bu tabletten anlaşıldığına göre Ur-Nammu rüşvet alan memurları işten atmış, toplumun ezilenleriyle ilgilenmiş, güçlüye karşı dul yetim ve fakirleri korumaya çalışmıştır. Ur-Nammu’nun bir tablette söylediği gibi “ bir şekeli olan kimse altmış şekeli olan kimsenin kurbanı olmamalıdır “. Ur- Nammu ağırlık ve ölçü birimlerine standart ve düzen getirmiştir. Ayrıca özel mülkiyet, ticaret, evlenme, boşanma, miras gibi aile düzenine ait kurallar getirmiştir.

3191 no.lu 20cm. x10cm. Boyutlarındaki oldukça hasarlı olan bu kanun tabletinde üç yasa seçilebilmektedir. Daha sonraki devirlerde ve Musa’nın kitabında şekillenecek olan “ dişe diş, göze göz “ kısas yasalarının Ur-Nammu yasa tabletinde henüz olmadığını, adaletin daha insancıl yasalarla sağlandığını görüyoruz. Bu açıdan bu tabletin çok büyük önemi vardır. Şimdilik tarihin ilk yazılı kanun tableti olma ayrıcalığını taşıyan 3191 sayılı tablete göre:

“ Eğer biri birinin… bir aletle onun… Ayağını keserse, 10 gümüş şekel ödeye. “ “ Eğer biri birinin bir silahla kemiklerini… nın kırarsa, 1 gümüş mana ödeye. “ “ Eğer biri birinin geşpu-aletle burnunu(?) keserse 2/3 gümüş mana ödeye. “

Yasa ve adalet kadim Sümer ülkesinin çok önem verdiği değerleri idi. Bu ayrılmaz olması gereken değerlerin Sümerlilerce pratikte de çok kullanıldığı açıktır. Çünkü Sümer tabletleri tercüme edilip gün ışığına çıktıkça, bu anlamda birçok hukuki metin oluşmaktadır.

Kanun ve benzeri düzenlemelerin, ekonomiden gündelik yaşama kadar toplumun yaşantısında yer aldığını ve Ur-Nammu’dan daha eski zamanlarda da yazılı metinler olması gerektiğini de kavrıyoruz. Ticari sözleşmeler, bonolar, vasiyetnameler, mahkeme kararları, alındı makbuzları v.b gibi binlerce hukuki doküman hâlihazırda arşivlerde bulunmaktadır. Sümer’in bir hukuk devleti olma yolunda binlerce yıl öncesinde gösterdiği çaba ve yüreklilik gerçekten göz kamaştırmaktadır.

Genel olarak Sümer kanunları insaflıydı, para cezası diyebileceğimiz maddi külfet yükleme şeklindeydi. Yani “ fidye ve bedel “ sistemine dayandırılıyordu. Ölüm cezası azdır.