Anadolu Merkezli Dünya Tarihi-Mısır İmparatorluğu

Mısır İmparatorluğu

Karnak Amon tapınağı

1504 yılındaI. Tutmosis (1504 – 1492) Mısır’da firavun oldu. Savaşçı bir firavundu, saltanatının ilk yıllarında kuzeyde Fırat nehrine, güneyde Nil nehrinin dördüncü şelale yakınlarına kadar ulaşmıştı. Bir yüzyıl önce Mısır’ın en önemli rakibi olacak olan Mitanni devleti kurulmuştu.I. Tutmosis Fırat’a varınca Mitanni ile olan ilişkiler düşmanca ilişkiler haline gelmiştir.

Suriye ve Filistin’de pek çok küçük devlet Mısır’a sadakat yemini ile bağlıydı. Bu küçük devletler, Mısır’ın düşmanları karşısında Mısır ile birlikte hareket ederler ve Mısır’a vergi öderlerdi. Ama yerel siyasal amaçlarını kendileri seçerler, kendi kendilerini yönetirlerdi. Bu topraklarda Mısır varlığını küçük bir ordu ve birkaç yüksek rütbeli subay ile koruyordu. Buna karşılık Nubya bir sömürge olarak yönetiliyordu. Başında Mısır’dan yollanmış bir genel vali vardı. Ayrıca tapınaklar gibi bazı Mısır vakıflarının bağımsız arazileri bulunuyordu. Mısır’ın Nubya üzerindeki baskılı tutumu Nubya’da sürekli bir nüfus kaybına sebep oluyordu.

Mısır hem Suriye ve Filistin’i ve hem de Nubya’yı ticaret yolları ve ham madde nedeniyle elinde tutuyordu. Savunma ihtiyacı ikinci planda kalıyordu. Önemli olan Nubya altını ile ticaret yolları denetiminingetirdiği para ve ilişkiydi.

I. Tutmosis’den sonra firavun II. Tutmosis oldu. II. Tutmosisöldüğünde yerine oğlu III. Tutmosis geçti. Ancak bu döneme damgasını vuran II. Tutmosis’in karısı Hatşepsut idi.

Hatşepşut

II. Tutmosis ölüp yerine ikinci eşlerinden olan oğlu III. Tutmosis tahta çıktığında çok küçük bir yaştaydı. II. Tutmosis’in eşi kraliçe Hatşepsut, kral naibi olarak iktidara geçmişti. Saltanatın yedinci yılında Hatşepsut kendini kadın firavun ilan etti. Hatşepsut ölümüne kadar üvey oğlunun yanında saltanat sürdü. Kraliçe öldüğünde III. Tutmosis 22 yaşındaydı.

Kadın firavun Hatşepsut XVIII. hanedana damgasını vurmuştur. I. Tutmosis’in kızıdır. Yarı üvey erkek kardeşi II. Tutmosis’in eşidir. II. Tutmosis’in ölümü üzerine yaşı küçük olan üvey oğluIII. Tutmosis’in başa geçmesini, Mısır’ın kaosa düşeceği endişesiyle, engelledi. Dönemin başrahibi ile anlaşarak kendini Firavun ilan ettirdi. Erkek giysileri, takma firavun sakalı ve süsleri ile geleneksel erkek firavun görüntüsünde dolaştı. Onu betimleyen resim ve heykellerde bu açıkça görülür.

Hatşepsut genellikle barışçıl bir politika izlemiştir. Sadece, saldırılara, isyanlara cevap vermek gibi çok zorunlu haller için sefere çıkmış veya savaşmıştır. Bugün için askeri başarılarından çok yaptırdığı anıt eserlerle anılır. Bunun bir örneği, Anıt Kabir de dâhil olmak üzere birçok anıtsal yapıya esin kaynağı olan Derrel Bahri’de yaptırdığı olağan üstü estetik tapınak - anıt mezarıdır. Karnak tapınağın büyüttü. Onu iki devasa dikilitaş, heykeller, kabartmalar, vb ve ilave yapılarla süsledi. Atalarının hayali olan bulunamayacak (yani mezar hısızlarından korunmuş) bir mezar kompleksi yapma projesini hayata geçirdi. Bügün “Krallar Vadisi” denilen mezarlar bölgesi onun eseridir. Atalarının bazılarının mezarlarını da taşıdığı söylenir. Yüzyıllar içinde bu vadide pek çok mezar oluştu. Biz şimdilik bu mezarların 60 kadarını biliyoruz. Ayrıca bu vadi bir ölüler kentidir. Böylece karşılıklıiki şehirden söz etmek

gerekir. Bu iki şehir Nil’in iki yakasında karşılıklı dururlar. Biri doğudaki içinde hayatın olduğu insanların yaşadığı Tebai(Teb), diğeri ise batıdaki ölüler şehri olan Tebai (Teb) dir.

Kimi tarihçilere göre üvey oğlu III. Tutmes büyüyüp olgunlaştıkça iktidara sahip olma tutkusu artmışolmalı ki Hatşepsut’u ve muhtemelen aşığı da olan vezir Senmut’u öldürttü. Birdiğer varsayım III. Tutmes’in Hatşepsut’a bağlı vezir ve dostlarını öldürmesi nedeniyle zehir içerek intihar ettiği yolundadır. Ancak son incelemeler kanserden öldüğünü düşündürmektedir. Hatşepsut’un ölümü henüz tartışmalıdır ama nasıl ölürse ölsün Mısır tarihinin önemli Firavunlarından olduğu konusunda tarihçiler hemfikirdir. Öncelikle bilinen ilk kadın firavundur. 22 yıllık saltanatında Mısır kalıcı anıt eserler kazanmış ve Hiksos döneminin yaralarını sarmıştır. Ölümünden sonra hakiki iktidara kavuşan III. Tutmosis, Hatşepsut adını ve kabartmalarını birçok yerden kazıtmıştı.

Firavunların geleneksel olarak 5 adı vardır. Bu 5 farklı isim Doğum adı, Taht adı, Horus adı, Nebty adı ve Altın Horus adı altında toplanır. Örneğin Hatşepsut için bu yapılanma aşağıdadır:

Doğum adı, Khnumt-Amun Hatshepsut’tur. Khnumt-Amun, Amun'a bağlı olan demektir. Hatshepsut, asil kadınların önde geleni manasındadır. Taht adı, Maat-ka-ra yani Ra'nın ruhunun adaleti/doğruluğudur. Horus adı, Wesretkau yani Ra'nın ruhlarının gücüdür. Nebty adı Wadjrenput’tur. Yılların gelişimi demektir. Altın Horus adı ise Netjeretkhau yani Görünüşün ilahiliği demektir.

Hatşepşut Tapınağı