Anadolu Merkezli Dünya Tarihi-Hiksos, Mitanni

Mısır artık iyice zayıflamıştı. M.Ö. 1710 yılında, Asya’dan gelen göçebe bir kabileler topluluğu, Mısır’ın kuzeyini işgal etti. Bu dönemde, Orta Asya’nın batısında Karasuk kültürüne, yani arabalı kültüre yeni geçiliyordu. Kuvvetli bir olasılıkla, arabalı kültüre ilk geçen göçebeler, arabaları ile ve özellikle de atlı savaş arabaları ile Orta Asya’dan kopup geldiler. Bu fatihlere Hiksoslar deniyor. Hiksoslar aşağı Mısır’da Avaris’i başkent yaptılar. Mısır’ı ağır vergilere bağladılar ve köylüleri de köleler haline getirdiler. Tapınakları yağmaladılar, yakıp yıktılar. Ancak soylulara karşı hoşgörülü davrandılar. Mısır’da Hiksos hâkimiyeti 100 yıldan fazla sürdü.

Hiksoslar Mısır’ı ele geçirirken, Nübya’da gelişmiş bir kent yaşamı vardı. Toplum işçiler, çiftçiler, din adamları, askerler, bürokratlar ve asiller olarak sınıflara bölünmüştü. Nübya medeniyeti, döneminde, teknik ve kültürel olarak, çağdaşlarından daha düşük bir seviyede değildi.

Anadolu’da ise Hitit dönemi başlamak üzereydi. Anadolu’nun Hitit dönemi, M.Ö. 1700 yılı ile

1200 yıllarına tekabül eder. Bu 500 yıllık dönemde Anadolu demek Hitit devleti demektir.

Asur ticaret kolonileri zamanında, Anadolu’da, M.Ö. 1750 çıvarında Kuşşara kralı, Pithana oğlu Anitta, Neşa kentini ele geçirdi. Anitta artık kendini Neşa kralı olarak adlandırmaktaydı. Öykü Anitta’nın ağzından şöyledir:

" Pithana’nın oğlu Anitta, fırtına Tanrısının sevgilisi idi. Kuşşara kralı olarak Neşa’yı bir gecede aldı. Neşa kralına saldırdı, ama Neşa’nın halkına kötülük etmedi. Onları analar ve babalar yaptı (yani onlara saygı gösterdi). "

Anitta, Neşa kralı olmadan önceki bir tarihte, Zalpuva (İsim Zalpuwa veya Zelpa olabilir) kentinin kralı, Neşa'yı yenerek, Neşa Tanrısı Şiu'yu alıp, kendi kentine götürmüştür. Bilindiği gibi, bu eylem, rakibi güçsüz, kendini ise daha güçlü yapabilmek için başvurulan bir eylemdir. Zalpuva, Kızıl ırmağın denize döküldüğü yerde kurulu bir kent olsa gerektir. Anitta, Neşa kralı olduktan sonra, Zelpa'ya savaş açmış, onu yenerek, Tanrı Şiu'yu geri almıştır. Daha sonra da, Hattuşaş üzerine yürümüştür. Hattuşaş’ı kuşatarak teslim alan Anitta, Hattuşaş’ı yerle bir eder ve lanetler. Neşa’yı ise, tapınaklar, hayvanat bahçesi gibi yapılar yaptırarak imar eder.

Bu arada Kuzey Mezopotamya’da Mitanni devleti ortaya çıkmaktaydı. Mitanni, dışardan gelmiş bir hanedanın Hurri tabanına dayanarak kurdukları bir devlettir. Mitanni Tanrıları arasında, daha sonra göreceğimiz, İndra, Mithra ve Varuna’nın bulunmuş olması, Mitannilerin Hint – Avrupa kökenli bir topluluk olduğunu göstermektedir. İlerde, Hindistan’a ve İran’a gelen Hint – Avrupa dili konuşan topluluklarda da aynı Tanrılar vardır. Bu Tanrılar, özellikle Hindistan’da Veda dininin en büyük Tanrıları olacaklardır.

Ancak burada bir problem vardır. Mitannilere, Doğu Anadolu’da, M.Ö. 1600 yıllarında rastlıyoruz. Hâlbuki Hint – Avrupa dili konuşan ve Tanrıları Mitannilerle aynı olan, toplulukların, Hindistan ve İran’a M.Ö. 1000’li yıllarda girmiş olacağını düşünmek oldukça yaygındır. Buradan, ya Mitannilerin bu toplulukların öncüsü olduğunu veya İran ve Hindistan’a, bu toplulukların 1000’li yıllardan çok daha önce, örneğin M.Ö. XVI asırda gittiklerini düşünmek gerekir.

Mitanni Hurri ilişkisine geçersek, Hurriler birleşik bir dil konuşuyorlardı. Yani, dilleri Hint – Avrupa kökenli değildi. Hurriler, Mitannilerle mukayese edilmeyecek kadar kalabalıktılar. Kuvvetli bir olasılıkla, Mitanniler, kalabalık Hurri halkı üzerinde hâkimiyet kurarak, yönetimi ele geçirip, devlet kurmuşlardır. Mitanni topluluğu da, zamanla Hurriler içinde eriyerek Hurrileşmişlerdir.

M.Ö. 1600 yıllarında, Orta Doğu’da bölgesel hegemonya bir süre Mitanni devletine geçti. Mitanni, Asur’a boyun eğdirdi ve onu acımasızca sömürdü. M.Ö. 1500 yılında Asur bağımsızlığını tekrar kazandı ve gelişmeye başladı. Mitanni devletinin başşehri, Haran’la Ninova arasında Habur nehrinin kaynağına yakın bir yerdeydi, ama ören yeri hala bulunamamıştır.