Anadolu Merkezli Dünya Tarihi-İnsan etkisi

İnsan etkisi

Yüz binlerce yıl, yaban bitkisi toplayarak hayatını idame ettirebilen insanlar, kimi zaman isteyerek ve bilerek, kimi zaman bilmeden doğal seçilime müdahale ederek, yaban bitkilerini evcilleştirilebilir hale getirmişlerdir. Meyve büyüklüğü, tadı, etli olması, yağlılık derecesi ve lif uzunluğu bilerek istenerek yapılan seçimlerdi. İstenen özellikteki yaban bitkilerini toplayan atalarımız, bu bitkilerin yayılmasını sağladılar ve böylece evcilleşme yolunu açtılar.

Bunun yanı sıra, meyve toplayıcılarının anlaşılabilir tercihler yapmaları ile hiç ilgisi olmayan başka tür değişiklikler de oluştu. Atalarımız, seçilim koşullarını değiştirdiler. Bunlardan biri tohum saçma düzeni üzerinde yaptıkları değişikliklerdir. Normalde, yaban buğday ve arpa taneleri, bir başak üzerinde büyürler ve zamanı geldiğinde de başaklar kendiliğinden dağılırlar. Toprağa dökülen taneler orada çimlenir. Bazen, bir gende meydana gelen mutasyon sonucu, başak dağılıp dökülemez. Doğada, bu mutasyon, o bitkinin üreyememesi yani ölümü demektir. Ancak, işe insan karışınca, durum değişir. İnsanların topladıkları işte bu mutasyon geçirmiş başaklardır. Atalarımız, bu mutasyon geçirmiş tohumları eker ve biçerler. Yani, çiftçiler doğal seçilim yolunu 180 derece değiştirmiş olurlar. Böylece, daha önce başarılı olan gen, öldürücü gen olur, mutasyona uğramış öldürücü gen de başarılı gen olur. İnsan, bilmeden doğayı etkileyerek ve doğal seçilime müdahale ederek, ekilmeye yararlı bir gelişimi elde etmiştir.

İnsanlar, bitkiyi evcilleştirerek, kontrolları altında yetiştirebilmek için, bilerek veya bilmeyerek, o bitkiyi genetik değişikliğe uğratmışlardır. Böylece, genetik değişikliğe uğrayan bitki, yaban atasından farklılaşmıştır. Kuvvetli bir olasılıkla, ilk evcilleştirme, pek ne yapıldığı farkına varılmadan yapılan bir eylemdir. Karada bulunan ve tarım bitkilerinin hemen hemen hepsini bize armağan etmiş olan, çiçekli yaban bitki türlerinin sayısı 200.000 dir. Sayıları bu kadar çok olmasına rağmen, yaban bitkilerinin pek çoğu yenemez. Bunların ancak birkaç bini insanlarca yiyecek olarak kullanıla bilinir. Bu birkaç binin de, ancak, birkaç yüzü evcilleştirilebilmiştir. Bunların da büyük bir çoğunluğu, beslenmemiz açısından önemli değildir.

Dünyadaki bütün tarım ürünlerinin bizim için en önemli olanları ise bir düzine türden oluşmuştur. Bu bir düzine tarım ürünü, toplam üretim hacminin yüzde seksenini oluştururlar. Bunlar: Tahıllardan buğday, mısır, pirinç, arpa, süpürgedarısı; Baklagillerden soya fasulyesi, kök veya yumru patates, manyok, tatlı patates; Şeker kaynağı olarak şeker kamışı ve şeker pancarı; Meyvelerden muzdur. Bu temel yiyecek bitkilerinin hepsi, binlerce yıl önce evcilleştirilmiştir ve sayıları çok azdır. Daha sonraları, çok fazla gayret sarf edilmiş olmasına rağmen, başka bir temel yiyecek bitkisi, ne yazık ki, evcilleştirilememiştir. Bu da, atalarımızın hemen hemen bütün yararlı (temel) bitkileri evcilleştirdikleri anlamına gelmektedir.