Anadolu Merkezli Dünya Tarihi-Şaman dininde Fal ve Kehanet

Şaman dininde Fal ve Kehanet

Şaman dini, geleceğin bilinebileceğine inanır. Alın yazısı yoktur. İnsan gelecekte olabilecekleri ve bu olayları etkileyen nedenleri önceden bilebilirse, geleceği kendi yararına değiştirebilir. Bu nedenle fala ve kehanetlere başvurulur. Geleceğin olumsuzluklarından kurtulmanın yolu geleceği bilmektir. Bu nedenle Şamanın en önemli işlerinden biri de geleceği okumaktır. Fal ve kehanetler için, çok çeşitli yollara başvurulur. Her falcı veya kâhinin kendine mahsus bir tarzı vardır. Geleceğe ışık tutabilecek pek çok nesneden biri de, hayvanların iç organlarıdır. Hayvan bağırsak ve kürek kemikleri bu maksatla kullanılır. Hun krallarının, Attila’nın, Mısır’daki Memluk Türklerinin, Cengiz hanın fal ve kehanete olan düşkünlüğü her yerde yazılıdır. Geleceği okuyabilme özelliğinin yanında, Şamanlarda, kısmi doğa olaylarına hükmedebilme yeteneği olduğu da vurgulanır. Şaman, sihir gücü ile doğayı yardıma çağırır. Bunun için genelde hayvanların başlarından çıkarılan taşların ve kemiklerin aracılığına ve yardımına başvurulur. Çin kaynakları şöyle yazar: " Asya halkları arasında Hunlar, büyük sihirbazlar sayılırlar. İstedikleri zaman kar, dolu, yağmur yağdırma ve ülkelerine yapılan düşman akınlarını engelleyebilmek için kuvvetli rüzgârlar estirebilme sırlarını bilirler." Kaşkarlı Mahmut, Yağma Türklerinde bu sihirbazlıklara tanık olduğunu söyler: " Yazın yangın çıkınca gökten kar iner ve Tanrının izni ile yangını söndürür ".

Ehlileşmiş hayvanların ve özellikle kısrakların ak renkte olanları, ecdat ruhlarına, koruyucu varlıklara, Tanrılara adanırlar. Bu hayvanlara binilmez, etinden, sütünden yararlanılmaz. Saygı gösterilen bu hayvanlar, artık boya, bireye, aileye değil, adandıkları varlığa aittirler. Bunlara " Iduk " denir. " Iduk " salıverilmiş, bırakılmış anlamındadır. Iduk hayvanlar gibi, Iduk yer, Iduk su vardır. Iduk yerlerin üzerinde yaşayan bitki ve hayvanlara dokunulmaz. Ecdat ruhlarının oturduğu yerler, efsanevi olayların geçtiği yerler, dinsel açıdan kutsal yerler, böyledir. Oralardaki bitki ve hayvanlar, o yerde bulunan ruhlara ait sayılır ve insanlar, o yerlerdeki varlıklara sahip olma veya onlardan yararlanma haklarından kendiliklerinden vazgeçerler. Orhun yazıtlarında bu Iduk yerlerin adları geçer: Türk devletinin merkezi Ötüken; Gök Tanrıya kurban sunma töreninin yapıldığı Tamir nehri kaynağındaki Tamag gibi.

Kurban sunma, hayvan, yiyecek ve içki sunma biçiminde olur. Hun hakanı ölünce, bütün ordu ölü hakana şarap ve pirinç sunar. Ölülere içki ve yemek sunma, Türklerde çok yaygın bir davranıştır. Günümüzde Beltirler, mezar başına getirdikleri yemekleri ateşe atarlar; sonra mezarın başına içki koyarlar; ölünün yemeği yiyip, içkiyi içeceğini varsayarlar. En büyük kurbanlar, belli bir zamanda ve devamlı olarak Gök Tanrıya, Yer Tanrıya ve Atalara sunulur. Genelde kurban sunulacak hayvan ak renkte seçilir, en değerli kurban ak aygır kısraktır. Büyük kurban törenleri Kağanın bizzat kendi tarafından yönetilir. Kurban töreninin Şaman tarafından değil, Hakan tarafından yönetilmesi, Kağanın dinsel kimliğini belirtir. Kurban sadece Tanrılara değil, ruhlara ve olaylara da kutsallık katması için sunulur. Böylece kötülüklerin olmasının önceden önleneceği inancı yaşatılır. Kurban kesmek hem bir hak ve hem de bir ödevdir. Kurban etinin bir kısmı, sunuyu yapan kişiye (aileye) bırakılır, bir kısmı da topluca yenilir. Böylece evrendeki güçlerle yemek paylaşılmış olunur. Ortak yemek, boyun evrendeki tüm güçlerle dayanışmasını gösterir. Yaşamdaki birlik, somut bir şekilde gerçekleştirilir.

Daha önce kadınların şifacılıkta ve giderek de kehanet, fal ve büyüde erkeklerden öne çıktıkları anlatılmıştı. Bununla beraber bütün Şaman din adamları, şifacılığı ve okült uygulamaları erkek ve kadın farkı olmaksızın benliklerinde toplamışlardı. Ancak bu işleri kadınların daha iyi yapabildikleri de belliydi. Yerleşik topluma geçilirken, kadın şifacılık ve okült uygulamalarında bir adım öne çıktı. Bu öne çıkış, az sonra anlatılacağı gibi, toplumda kadının yerinin öne çıkması ile de bağlantılı olmalıdır.